Van de plek zou iedere projectontwikkelaar opgewonden worden: de Martelaarsgracht, vlakbij de drukte van het Damrak, in de loop van horden toeristen, dicht bij het Centraal Station, hartje stad. Toch staan al jaren twee krotten op deze toplocatie. Het lijkt een raadsel hoe op deze hotspot twee monumenten uit de achttiende eeuw ongestoord konden verkrotten en niet, zoals dat meestal gaat met dit soort gewilde A- locaties, voor miljoenen zijn opgekocht om ze een knappe en lucratieve bestemming te geven.
Zeventien jaar staan Martelaarsgracht 8 en 10 al leeg. En uiteraard zijn daar talloze malen vragen over gesteld, ook in de politiek. Want waarom staat in een stad met grote huizennood woonruimte langzaam te ontbinden? Waarom zet niemand de eigenaar onder druk de boel eens op te knappen? Hoe dan ook, het bleef bij vragen, want tot vandaag de dag blijft de grote opknapbeurt uit en staan de panden er haveloos bij. Wél steekt opnieuw de strijdlust tegen dit 'woningmisbruik' de kop op. Ditmaal bij gemeenteraadslid René Danen van Amsterdam Anders/De Groenen, die vragen heeft gesteld aan het college van burgemeester en wethouders. Want hij schrok zich het leplazerus toen hij onlangs met een paar omwonenden een kijkje ging nemen. De gevel ziet er al niet fraai uit - de bakstenen beroet, de kozijnen gebladderd, de hijsbalk verrot - , maar de chaos daarachter is helemaal 'een schokkend tafereel', zoals Danen het uitdrukt. Storthoop Er is namelijk geen achterkant meer. Alleen de gevel en een deel van het dak staan er nog. Al het andere heeft eigenaar en hotelmagnaat Gezinus Brals twee jaar na de aankoop in 1991 laten slopen, omdat een deel van de panden was ingestort en veiligheidsmaatregelen noodzakelijk waren. Ergens hangt nog een stuk verdieping, in de kelder ligt de wenteltrap van god-weet- welke-etage. In de storthoop van bakstenen liggen balken, ondefinieerbare troep en vuilniszakken van vermoedelijk een dakloze, die hier met gevaar voor eigen leven vertoefde. Het is een walhalla voor ratten, weten de buurtbewoners.
Maar er is hoop. Aan de gevel hangt een bord met de zelfverzekerde mededeling dat in deze gribus Hotel Bellevue zal verrijzen. Driesterren, negentig kamers, met televisie én computeraansluiting. ''Onzin, dat ding hangt er al jaren,'' zegt uitbater John van der Weijden van coffeeshop en cocktailbar Fancy Free op Martelaarsgracht 4 en 6. ''Ik zeg je: hier gebeurt niets.'' Van der Weijden is in een slepend proces met huisbaas Brals verwikkeld. Kort gezegd wil Brals hem uit de panden hebben, omdat daar een deel van het hotel moet komen. Ook de krakers en kraakwachten boven Fancy Free moeten verkassen. Maar dat gaat nog héél lang duren, zegt Van der Weijden. Volgens zijn advocaat moet de Raad van State het bestemmingsplan nog goedkeuren. Bovendien is volgens de advocaat alleen een uitzettingsprocedure tegen huisnummer 6 gevoerd. Voor nummer 4 geldt een ander contract en daarvoor zou een aparte procedure moeten worden gevoerd. Nog iets anders: Van der Weijden heeft naar eigen zeggen de huur van september al betaald. Onzin, zegt hotelmanager Sjoerd van Wayenburg van Brals Horeca- Exploitatie. ''Van die huur heb ik niets gezien. En hij komt het altijd persoonlijk op ons hoofdkantoor afleveren. Het is nu echt afgelopen. De rechter heeft bepaald dat Fancy Free op 31 augustus weg moet. Dus ook nummer 4 moet dan leeg zijn.'' Van der Weijden zou graag blijven zitten, maar dat plan valt slecht bij Van Wayenburg, want 'een coffeeshop in de lobby is niet gewenst'. De exploitant van Fancy Free op zijn beurt denkt dat een lobby überhaupt niet gewenst is bij de firma Brals. Het hele hotel is een wassen neus, als je het hem vraagt. Hij denkt dat Brals de panden gebruikt als speculatieobject. ''Hij doet er niks aan, maar door de stijgende huizenprijzen worden ze toch meer waard. Als hij echt serieuze plannen voor een hotel had, dan hadden die panden toch nooit zo lang leeggestaan.'' Van Wayenburg wuift deze beschuldiging weg. ''Wij hebben aan de Nieuwezijds Voorburgwal Hotel Avenue en aan de Vijzelstraat Hotel Compagnie. Waarom zouden we dan geen hotel beginnen aan de Martelaarsgracht? Dat is de mooiste plek van Amsterdam. Het duurt juist zo lang omdat Fancy Free weigert te vertrekken.'' Gesteggel dus. En ondertussen staan die twee rotte tanden op de Martelaarsgracht. Danen windt zich erover op dat de gemeente dit laat gebeuren. ''Goed, de gemeente kan geen bouwplicht opleggen, maar ze kan in zo'n geval wel onteigenen. Wanneer een eigenaar telkens met een nieuwe smoes komt om niet te verbouwen, dan moet de gemeente ingrijpen. Dat is niet gebeurd en moet je kijken hoe het erbij staat. Dat noem ik laks.''